Gorzkie Żale
Historia Nabożeństwa Gorzkich Żalów
Pierwszy tekst Gorzkich Żalów ukazał się drukiem w 1707 roku w Warszawie. Oznacza to, że w tym roku obchodzimy 317 rocznicę wydania tekstu przez drukarnię księży pijarów. Pierwotnie Gorzkie Żale nosiły tytuł oddający barokowy charakter epoki: „Snopek mirry z Ogroda Getsemańskiego albo Żałosne gorzkiej Męki Syna Bożego co piątek, a mianowicie podczas pasyjej w niedziele Postu Wielkiego po południu, około godzin nieszpornych, rozpamiętywanie. Z przydatkiem krociuchnego nabożeństwa do Najświętszego Sakramentu, za staraniem i kosztem Ichmościów p[anów] braci i sióstr Konfraternij Rocha ś[w]. przy kościele farnym ś[w]. Krzyża w Warszawie założonej, zebrany i do druku podany Roku Pańskiego 1707, miesiąca lutego”. Nic dziwnego, że tytuł nabożeństwa został skrócony do dwóch słów „Gorzkie Żale”.
Gorzkie Żale nawiązują treścią do takich tradycji jak pieśni pasyjne, lamentacje, płacze. Natomiast w swojej budowie mają przypominać Jutrznię brewiarzową. Twórcy Gorzkich Żalów opierali się zatem na ewangelicznym opisie Męki Pańskiej, Psalmu 22 oraz Pieśni o Cierpiącym Słudze Jahwe z Księgi Proroka Izajasza. Nabożeństwo składa się z 3 części, które obecnie odprawiane są w kolejne 3 niedziele. Każda część składa się z „Pobudki”, która wzywa wiernych do rozważania Męki Pańskiej. Następnie, w zależności od tego którą część Gorzkich Żalów śpiewamy, mamy „Intencję”, „Hymn”, „Lament duszy nad cierpiącym Jezusem” i „Rozmowę duszy z Matką Bolesną”. Na koniec zawsze, niezależnie od części, śpiewa się „Któryś za nas cierpiał rany”. Całość odwołuje się zarówno do średniowiecznych hymnów gregoriańskich, a także „Dies irae” czy „Sabat Mater”. Gorzkie Żale po raz pierwszy odprawiono 13 marca 1707 roku, była to pierwsza niedziela Wielkiego Postu, w kościele św. Krzyża w Warszawie. Nabożeństwo szybko zyskało wielką popularność. Kiedy dominikanie obserwanci zauważyli pustki podczas swoich nabożeństw procesji pokutnych i tłumy Warszawiaków zdążające na Gorzkie Żale do kościoła św. Krzyża, bardzo się zdenerwowali. Postanowili napisać list do Papieża, w którym prosili o zakazanie odprawiania nowego nabożeństwa. Klemens XI nie tylko nie zakazał odprawiania Gorzkich Żalów, ale jeszcze przyznał odpusty tym, którzy pobożnie w nim uczestniczyli.
Nabożeństwo błyskawicznie rozpowszechniło się w całej Polsce, a to za sprawą Księży Misjonarzy św. Wincentego à Paulo. Prowadzili oni 20 z 30 seminariów w Polsce. Klerycy chętnie uczestniczyli w nabożeństwie Gorzkich Żalów, a po skończeniu nauk kultywowali tę tradycję w parafiach, do których byli posyłani. Natomiast migrujący za chlebem Polacy, zabierali ze sobą swoją wiarę, w tym nabożeństwo Gorzkich Żali, stąd też można je usłyszeć nie tylko w Polsce.
Gorzkie Żale to jednak w dalszym ciągu głównie polska tradycja. Choć przetłumaczono je m.in. na angielski, niemiecki, litewski czy hiszpański, nie zyskały one popularności poza granicami naszego kraju. Wyjątek stanowią skupiska polonii, a także parafie, w których posługują polscy księża. Gorzkie Żale można zatem usłyszeć w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Francji czy Kazachstanie.
© Copyright 2024 - Przystań Miłosierdzia