Symbol Zmartwychwstania Pańskiego

Jajko – symbol odradzającego się życia pojawi się w te święta na niejednym wielkanocnym stole. Te zdobione, kolorowe, pokryte rozmaitymi wzorami i symbolami nazywa się pisankami. Pisanka symbolizuje wiosnę, przebudzenie do życia, zwycięstwo światła nad ciemnością, Chrystusa nad śmiercią. Zdobiona pisanka w naszych czasach jest kontynuacją pięknych tradycji, a czasami staje się wręcz małym dziełem sztuki. 

Symbolika jajka

Jajko, które znajdzie się na niejednym wielkanocnym stole i które będziemy spożywać, zgodnie ze zwyczajem stukając się nim w Poranek Wielkanocny, to symbol zdrowia i życia, odrodzenia życia w związku z wiosennym odrodzeniem przyrody. Wyznawcy Chrystusa zobaczyli w nim dodatkowo znak radości ze Zmartwychwstania Pańskiego oraz symbol wiecznego życia. – Symbolika jajka, pisanki pochodzi jeszcze z czasów przedchrześcijańskich, ze zwyczajów pogańskich. Wiele zwyczajów wywodzących się z czasów pogańskich zostało zaadoptowane na grunt chrześcijański – mówi starszy kustosz Barbara Rybińska, kierownik Działu Sztuki Ludowej Muzeum Etnograficznego w Zielonej Górze z siedzibą w Ochli.

W wielu domach w te święta pojawią się przyozdobione jajka, zwane potocznie pisankami. Typowa pisanka to jajko zdobione przy pomocy wosku i barwników naturalnych. Jest co najmniej dwukolorowa, choć są także jednokolorowe. Te z kolei nazywa się kraszankami. Pisanki, w przeciwieństwie do kraszanek, nie były przeznaczone do spożycia. Malowane lub kraszone jajka najpierw otrzymywali członkowie rodziny, a później, w tygodniu po Wielkanocy – osoby zaprzyjaźnione. Podarowanie pisanki chłopcu czy dziewczynie było natomiast poczytywane za dowód sympatii. Obdarowywano nimi nie tylko żywych, lecz także zmarłych, dając w ten sposób wyraz pamięci o przodkach. Stąd pisanki na cmentarzach, głównie prawosławnych, składane tam w drugą niedzielę wielkanocną. Wzory na pisankach zależą od regionu. Po wzorach na pisankach można rozpoznać region, z którego pochodzą.

Niby malutki świat

Pisanka jest oczywiście symbolem Zmartwychwstania Pańskiego, jest znakiem Dobrej Nowiny. W Kościołach Wschodnich przy obdarowywaniu pisankami mówi się „Chrystos Woskres” (Chrystus zmartwychwstał). Są przekazy o puszczaniu skorup od pisanek do rzek, by zaniosły je więźniom w tureckiej niewoli jako zwiastun święta Zmartwychwstania – mówi dr Mirosław Pecuch, kierownik Działu Etnografii Muzeum Lubuskiego im. Jana Dekerta w Gorzowie Wielkopolskim. Pisanka jest też jednym z kulturowych symboli Ukrainy. – Jak mówi starodawne ukraińskie przysłowie: „Dotąd na świecie będzie istnieć miłość, dokąd ludzie będą pisać pisanki”. Według Jarosławy Muzyczenko, „każda pisanka – to niby malutki świat.

Tu i niebo z gwiazdami, i woda z rybami, i drzewo życia z jeleniami i ptakami, i zasiane pole, i świątynie z trzema kopułami – wszystko to namalowane w pewnym porządku po to, by podtrzymywać ład i równowagę też i w naszym wielkim świecie. Każdy ornament i kolor to jakby litera alfabetu. Z nich na pisance tworzy się nasza malowana modlitwa o porozumienie i pokój między ludźmi”. Różna jest też symbolika kolorów, które pokrywają wielkanocną pisankę. Czerwony kolor symbolizuje radość życia i miłość, żółty – słońce i urodzaj, zielony – życie. Brązowy kolor oznacza ziemię, błękitny – czystość i zdrowie, natomiast czarny z białym – szacunek dla zmarłych. Na pisankach były i są wykonywane rozmaite wzory i symbole. Każdy z nich ma swoje znaczenie. Ośmioramienna gwiazda symbolizowała słońce. Krzyż, inaczej „Boży znak”, to symbol słońca, ognia, duszy. Kwiaty na pisankach symbolizowały dusze dzieci. Kobietom, które długo nie mogły mieć dzieci, radzono napisać pisanki z kwiatami i obdarować nimi dzieci.

Trochę historii

Jaka jest historia pisanek? Najstarsze pisanki znaleziono podczas prac wykopaliskowych, które prowadzono na terenie sumeryjskiej Mezopotamii. Zwyczaj malowania jajek znany był również w czasach Cesarstwa Rzymskiego, o czym wzmiankują Owidiusz, Pliniusz i Juwenalis. Dr Mirosław Pecuch wyjaśnia, że pisanka swoimi korzeniami sięga na pewno czasów przedchrześcijańskich. – Najstarsze przykłady liczą ponad 5 tys. lat. Są to pisanki z Asyrii. Znane są też przykłady z pochówków egipskich i nubijskich. W Europie najstarsze zdobione jaja znaleziono natomiast w kurhanach scytyjskich na Krymie, pochodzą one z IV wieku p. n. e. Najstarsze skorupy pisanek, a nawet pisanki na terytorium Polski pochodzą z X wieku. Odkryto je podczas wykopalisk archeologicznych na opolskiej wyspie Ostrówek, gdzie odnaleziono pozostałości grodu słowiańskiego. Wzór rysowano na nich roztopionym woskiem, a następnie wkładano je do barwnika – łupin cebuli lub ochry, które nadawały im brunatnoczerwoną barwę.

Pisanki, kraszanki

Najpopularniejsze pisanki robione są za pomocą wosku, techniką batikową. Technika ta polega na tym, że na jajku tworzy się wzór, a następnie zanurza się jajko w jasnej farbie. Miejsca zarysowane wzorem nie farbują się. Kolejny wzór wykonuje się na jasnym podkładzie farby. Farbowanie jajka rozpoczyna się od najjaśniejszej, a kończy na najciemniejszej farbie. Na koniec nad gorącym płomieniem ściera się wosk i w ten sposób powstaje wielokolorowy wzór. Dawniej jako narzędzi do pisania używano szpilek, igieł, kozików, szydeł, słomek i drewienek. Tzw. kraszanki, byczki są jednokolorowe. Powstają przez gotowanie jajka w barwnym wywarze z naturalnych składników: najczęściej w łupinach cebuli, a także soku z buraka, pędach młodego żyta, korze dębu, olchy bądź orzecha włoskiego. Znana jest też technika skrobana (tzw. skrobanki), czyli technika wydrapywania wzoru na pomalowanym na jeden kolor jajku. Na zabarwionych raczej na ciemniejsze kolory jajkach powstawały piękne motywy kwiatowe, które wykonywano ostrym narzędziem – nożykiem, skalpelem. Motyw ten najczęściej pojawiał się na Śląsku. Przez ozdabianie skorupki jajka różnobarwnymi wycinankami z papieru powstają nalepianki. Oklejanki przyozdobione są natomiast sitowiem, skrawkami kolorowego, błyszczącego papieru, tkaniny, jak również nicią lub włóczką wełnianą. – Obecnie techniką wiertniczą wykonuje się pisanki ażurowe, do czego – jak mówi Barbara Rybińska – potrzebne jest już większe jajko – gęsie, kacze, a najlepiej strusie. Technika ta przybyła do nas z Niemiec.

Źródło: niedziela.pl

© Copyright 2021 - Przystań Miłosierdzia